ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

Τι είναι Κομποστοποίηση: είναι η φυσική διαδικασία κατά την οποία τα οργανικά απόβλητα (φρούτα, λαχανικά, φύλλα, κλαδέματα κ.ά.) μετατρέπονται σε ένα πλούσιο οργανικό μίγμα που λειτουργεί ως εδαφοβελτιωτικό και λίπασμα. Αυτό το προϊόν ονομάζεται κομπόστ.

Η προσθήκη λιπάσματος κατάλληλης ηλικίας (μέσω της διαδικασίας της κομποστοποίησης) στο χώμα, θα βελτιώσει την υδατοχωρητικότητά του και θα εμπλουτίσει την εδαφολογική βακτηριακή δραστηριότητά που. Στη συνέχεια, έχει μια άμεση επιρροή στη διαθεσιμότητα μερικών ορυκτών αλάτων στα φυτά.

Αυτό αποτελεί υποχρέωση της Ελλάδας, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Οδηγία 99/31/ΕΚ και ΚΥΑ Η.Π.29407/3508/16-12-2002).

Σκοπός:

Η μείωση του όγκου των απορριμμάτων τα οποία καταλήγουν στις χωματερές. Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει κατά περιόδους ένα μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 50% αποτελείται από ζυμώσιμα υλικά (56%), δηλαδή υπολείμματα τροφών και άλλα οργανικά υλικά. Με την βοήθεια της μεθόδου της κομποστοποίησης όπως θα δούμε και παρακάτω, αυτό το ποσοστό μπορεί να μειωθεί και να βοηθήσει περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά

Ένα μεγάλο πρόβλημα το οποίο θα ενταθεί στο άμεσο μέλλον και θα επηρεάσει την χώρα μας είναι το πρόβλημα της ερημοποίησης. Γη η οποία τώρα είναι καλλιεργήσιμη στο μέλλον θα γίνει άγονη. Ο πρωταρχικός λόγος είναι η κλιματική αλλαγή που επηρεάζει άμεσα την γεωργία. Επίσης η χρησιμοποίηση φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων αλλά και χημικών λιπασμάτων σε μεγάλες ποσότητες και σε τακτικά χρονικά διαστήματα ρυπαίνει το έδαφος, υπέδαφος και τα υπόγεια νερά καθώς επίσης και τις γύρω περιοχές με άμεση συνέπεια ξανά τον περιορισμένο χρόνο καλλιέργειας αυτών των περιοχών. Ο ρόλος, λοιπόν, της κομποστοποίησης είναι να επιστρέψει ορισμένα από τα οργανικά και ανόργανα συστατικά μέσω του κομπόστ πίσω στην γη.

Σύμφωνα με το παραπάνω στατιστικό διάγραμμα βλέπουμε ότι σχεδόν η μισή παραγόμενη ποσότητα των αστικών απόβλητων αποτελείται από οργανικά υλικά τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με τη μέθοδο της κομποστοποίησης. Με αυτόν τον τρόπο λοιπόν θα μπορούσε να αποφθεχθούν γύρω στους 2 εκατομμύρια τόνους ετησίως από τις χωματερές.

Εκτός από τη βελτίωση της φυσικής δομής του χώματος, η χρήση του κομπόστ έχει τα ακόλουθα οφέλη:

Τροποποιεί τις ακραίες θερμοκρασίες στο χώμα, κρατώντας το πιο κρύο το καλοκαίρι και θερμότερο το χειμώνα.

Χρησιμοποιεί το νερό της βροχής ή της άρδευσης αποτελεσματικότερα, για να χάνεται λιγότερη υγρασία λόγω της εξάτμισης και της απορροής, επειδή επιτρέπει την καλύτερη απορρόφηση του.

Αναπτύσσει τη βιολογική δραστηριότητα στο χώμα, η οποίο συμβάλλει στην αποδοτικότερη θρεπτική λήψη ορισμένων ιόντων, ειδικότερα αργίλιου και σιδήρου, οι οποίοι μπορούν να είναι τοξικοί σε χώμα χαμηλού pH.

Δίνει μια ικανότητα αποθήκευσης (δηλαδή την ικανότητα αντίστασης στην αλλαγή στο pH) στο χώμα, με άμεση συνέπεια, τα αποτελέσματα της χημικής/ εντατικής καλλιέργειας να μην είναι τόσο κρίσιμα.

Λόγο της μεγάλης αποθηκευτικής ικανότητας κατιόντων η προσθήκη του κομπόστ θα επέτρεπε την εκμετάλλευση των θρεπτικών ουσιών από τα φυτά για μια μακρύτερη χρονική περίοδο

Μπορεί να επιτευχθεί μείωση των ζιζανίων με την προσθήκη τουλάχιστον πέντε εκατοστών (5cm) λιπάσματος από κομπόστ.

Μπορούν να μειωθούν τα αέρια του θερμοκηπίου. Όπως ήδη αναφέρθηκε, τα οργανικά υλικά όταν υποβληθούν σε αναερόβιες συνθήκες παράγουν το μεθάνιο, που είναι ένα αέριο θερμοκηπίου και μπορεί, να εκπεμφθεί από τις χωματερές εάν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα.

Βασικά συστατικά μιας πετυχημένης κομποστοποίησης

Για την επιτυχημένη διαδικασία της κομποστοποίησης χρειάζονται ορισμένα συστατικά όπως, το οξυγόνο, το νερό, ορισμένη θερμότητα, και μια καλή αναλογία άνθρακα – αζώτου - βασισμένων υλικών, είναι απαραίτητα. Ευτυχώς, καθένα από αυτά τα υλικά είναι άφθονα διαθέσιμα και ελεύθερα!

Συστατικό 1: Κάδος Κομποστοποίησης

Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί κάδοι κομποστοποίησης στην αγορά, με πολλές και διαφορετικές τιμές.

Ένας κάδος μπορεί να βοηθήσει να διατηρήσει την υγρασία καθώς επίσης και κρατώντας τα κατοικίδια ζώα και τα παράσιτα έξω. Ο κάδος μπορεί να είναι είτε πλαστικός είτε ξύλινος (στη περίπτωση της κομποστοποίησης με γεω-σκώληκες ο ξύλινος κάδος προτιμάται γιατί έχει μεγαλύτερη απορροφητικότητα και βοηθάει περισσότερο τις διεργασίες των σκουληκιών)

Συστατικό 2: Υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην Κομποστοποίηση

1. Χλόη που «κουρεύτηκε»

2. Υπολείμματα λαχανικών & φρούτων

3. Φύλλα δέντρων & λουλουδιών

4. Κατακάθι από καφέ

5. Φύλλα τσαγιού

6. Τεμαχισμένο χαρτί (χαρτί χαμηλού βαθμού, μη αποδεκτό για την ανακύκλωση)

ΠΡΟΣΟΧΗ: Υλικά τα οποία θα πρέπει να αποφευχθούν

1. Κρέας, ψαριά, και πουλερικά (συμπεριλαμβανομένων των κοκάλων)

2. Σάλτσες φαγητών

3. Λαδιά και κάθε είδους λίπη

4. Γαλακτοκομικά

5. Κόπρανα κατοικίδιων ζώων

6. Ξύλα επεξεργασμένα τα οποία έχουν υποστεί χημική διεργασία (τα οποία μπορεί να περιέχουν τοξικές ουσίες)

7. Στάχτη και ξυλάνθρακας

8. Ανόργανα στοιχεία όπως πλαστικά, μέταλλα, γυαλί, κτλ)

Η ποιότητα των αποβλήτων που τροφοδοτούν το σύστημα καθορίζει και την ποιότητα του παραγόμενου κομπόστ.

Συστατικό 3: Κατάλληλες Περιβαλλοντικές συνθήκες

Η κομποστοποίηση ως τέτοια, έχει όλα τα πλεονεκτήματα και τους περιορισμούς των βιολογικών διεργασιών. Αυτό σημαίνει πως για να μπορέσει να λειτουργήσει αυτή η διαδικασία θα πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες.

ü Όπως έχει ήδη επισημανθεί η κομποστοποίηση είναι μια αερόβια διαδικασία, το οποίο σημαίνει ότι επιτυγχάνεται με την παροχή αέρα για αναπλήρωση του οξυγόνου μέσα στη μάζα των αποβλήτων που καταναλώνεται από τους μικροοργανισμούς. Για να είναι αποτελεσματικός ο αερισμός πρέπει τα απόβλητα να έχουν «δομή» ώστε να υπάρχουν κενά ανάμεσα στα σωματίδια της μάζας που κομποστοποιείται, όπου να μπορεί να εισχωρήσει εύκολα ο φρέσκος αέρας.

ü Η υγρασία είναι ένα ακόμη συστατικό το οποίο θα πρέπει να συμμετέχει σε αυτήν την διαδικασία. Καθώς αυξάνει η υγρασία, οι πόροι γεμίζουν νερό, τα διάκενα όπου μπορεί να κυκλοφορήσει ο αέρας μειώνονται και αρχίζουν να επικρατούν αναερόβιες συνθήκες σε τμήματα του σωρού. Αυτό σημάνει ότι η υγρασία και ο αερισμός που αναφέρθηκε πριν είναι δυο καταστάσεις οι οποίες αλληλεπιδρούν στην ποιότητα του τελικού προϊόντος, το κομπόστ

ü Κατά τη διάρκεια της διάσπασης των οργανικών υλικών από τους μικροοργανισμούς, παράγεται θερμότητα μέσα στο σωρό. Ο παράγοντας της θερμοκρασίας επιδρά θετικά στη μείωση του οργανικού φορτίου αλλά όταν αυτή ξεπεράσει τους 45-50 ^οC, η δραστηριότητα των μικροοργανισμών αρχίζει να ελαττώνεται και πάνω από τους 75 ^οC πρακτικά μηδενίζεται. Εκτός από την επιτάχυνση ή την επιβράδυνση της διαδικασίας της κομποστοποίησης η θερμοκρασία μπορεί επίσης να βοηθήσει στην καταστροφή παθογόνων ουσιών που μπορεί να βρίσκονται στα απορρίμματα. Εν κατακλείδι, η θερμοκρασία πρέπει να βρίσκεται σε επιτρεπτά όρια έτσι ώστε αφ’ ενός να μην παρεμποδίζεται η δραστηριότητα των ωφέλιμων μικροοργανισμών και αφ’ ετέρου να καταστρέφονται αποτελεσματικά οι παθογόνοι μικροοργανισμοί.

Συστατικό 4: Γαιοσκώληκες

Οι δύο τύποι γαιοσκωλήκων καταλληλότεροι για Κομποστοποίηση είναι τα κόκκινα σκουλήκια : Foetida Eisenia (συνήθως γνωστό ως κόκκινο wiggler, ή σκουλήκι λιπάσματος) και rubellus Lumbricus. Βρίσκονται συχνά στους σωρούς λιπάσματος ηλικίας. Μην χρησιμοποιήσετε τα δροσιά-σκουλήκια (μεγάλου μεγέθους σκουλήκια που βρίσκονται στο χώμα και το λίπασμα) δεδομένου ότι δεν είναι πιθανό να επιζήσουν.

Πως δουλεύει η διαδικασία της κομποστοποίησης

Κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης, οι μικροοργανισμοί από το χώμα τρώνε τα οργανικά (άνθρακας που περιέχει) απόβλητα και τα μετατρέπουν σε απλούστερα μέρη του. Αυτό παράγει ύλη πλούσια σε φυτικές ίνες, σε άνθρακα και ανόργανα συστατικά, όπως άζωτο και φώσφορο.

Οι μικροοργανισμοί διασπούν το υλικό με την βοήθεια της αεροβικής αναπνοής, με την οποία οι οργανισμοί άπαυτοι οξυγόνο που παίρνουν από τον αέρα που εισάγετε όταν το υλικό στον κάδο κομποστοποίησης αερίζεται. Οι μικροοργανισμοί απαιτούν επίσης νερό για να ζήσουν και να πολλαπλασιαστούν. Μέσω της διαδικασίας της αναπνοής, οι μικροοργανισμοί εκπέμπουν το διοξείδιο του άνθρακα και τη θερμότητα -οι θερμοκρασίες μέσα στους σωρούς λιπάσματος μπορούν να αυξηθούν πολύ, έως 28 έως 66 βαθμούς Κελσίου. Εάν ο σωρός ή ο κάδος κομποστοποίησης ρυθμίζεται ενεργά με το να γυρίσει και να ποτίζεται τακτικά, η διαδικασία στο τελειωμένο λίπασμα μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε ελάχιστο, σχετικά, χρονικό διάστημα, όπως δύο έως τρεις εβδομάδες (ειδάλλως, μπορεί να πάρει μέχρι και μήνες).

Πόσο θα σας στοιχίσει

Ουσιαστικά το μεγαλύτερο κόστος είναι η αγορά του κάδου κομποστοποίησης, το οποίο είναι ανάλογο του όγκου του.

Επίσης, εάν επιθυμείτε να επιταχύνετε την διαδικασία της κομποστοποίησης με την χρήση των γαιοσκωλήκων θα χρειαστεί μια ποσότητα σκουληκιών η οποία είναι πάλι ανάλογη του όγκου των οργανικών απορριμμάτων.

Η σωστή αναλογία μεταξύ του αριθμού των γαιοσκωλήκων και της ποσότητας οργανικής ύλης είναι συνήθως μισό κιλό σκουλήκια για κάθε κιλό οργανικής ύλης.

Η ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ 7 ΕΡΩΤΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ποια υλικά μπορούμε να κομποστοποιήσουμε;

• Λαχανικά, χορταρικά, φρούτα (ωμά ή βρασμένα).
• Υπολείμματα από σαλάτες, αφού στραγγιστούν τα υγρά.
• Φυτικά υπολείμματα όπως ξερά φύλλα, βλαστοί, κομμένο γκαζόν κ.λπ.
• Στάχτη, π.χ. από τζάκι.
• Τσόφλια αυγών.
• Χαρτιά κουζίνας (ρολό κουζίνας, χαρτοπετσέτες, μαλακές σακούλες).
• Πριονίδι (ιδιαίτερα εάν είναι πολύ υγρό το κομπόστ και θέλουμε ένα μείγμα πιο ισορροπημένο και με μεγαλύτερο αερισμό).
• Υπολείμματα βοτάνων από ροφήματα και κατακάθια καφέ ή και φίλτρα γαλλικού καφέ.
• Οργανικά λιπάσματα, όπως καστανόχωμα, φυλλόχωμα κ.λπ.).

Τι εξοπλισμό χρειαζόμαστε;

Χρειαζόμαστε τον ειδικό κάδο κομποστοποίησης, λίγο χώμα κήπου, λίγους γεωσκώληκες (μόνο για την πρώτη φορά), ένα μακρύ ξύλο για ανακάτεμα και ένα μικρό κάδο για τη συλλογή των σκουπιδιών στην κουζίνα.

Πώς φτιάχνουμε κομπόστ στο σπίτι;

Ρίχνουμε στον κάδο - κομποστοποιητή τα οργανικά υλικά της κουζίνας μας και προσθέτουμε φύλλα και κλαδιά με λίγο χώμα. Φροντίζουμε το μείγμα να περιέχει διάφορα υλικά, ώστε να αποτελεί την κατάλληλη τροφή για τους γεωσκώληκες - μπορεί να μας τους προμηθεύσει η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης - που αναλαμβάνουν την αποσύνθεση των οργανικών υλικών. Τροφοδοτούμε τον κάδο μας με ποικιλία υλικών και ανακατεύουμε κατά διαστήματα ώστε να εμπλουτίζεται το μείγμα με οξυγόνο. Το πρώτο κομπόστ ωριμάζει σε 3 περίπου μήνες και μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε στον κήπο, στις γλάστρες μας ή και στα παρτέρια της γειτονιάς μας.

Μέχρι να γίνει το κομπόστ δεν γεμίζει ο κάδος;

Ο κάδος κομποστοποίησης δεν γεμίζει καθόλου εύκολα, θα μπορούσε μάλιστα να καλύψει τις ανάγκες δύο και τριών νοικοκυριών. Πρέπει να σκεφτούμε πως όλα τα φρούτα και τα λαχανικά που βάζουμε στον κάδο χάνουν το νερό τους και μικραίνει σημαντικά ο όγκος τους. Oταν βγει και το κομπόστ για πρώτη φορά επέρχεται και ισορροπία.

Μπορεί ο κάδος κομποστοποίησης να μοιράζεται από τους ενοίκους μιας πολυκατοικίας;

Στα πιλοτικά προγράμματα που έχουν γίνει, όταν τοποθετείται κάδος κομποστοποίησης για χρήση σε όλη την πολυκατοικία, δίνεται παράλληλα με τον μεγάλο κάδο και ένας μικρός για κάθε νοικοκυριό. Με αυτόν τον τρόπο διαχωρίζει πιο εύκολα τα σκουπίδια του και τα πετάει ξεχωριστά.

Πόσοι είδη κάδων υπάρχουν;

Κατ' αρχάς υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη. Eνα για όσους διαθέτουν κήπο κι ένα δεύτερο γι' αυτούς που έχουν μπαλκόνι. Oσον αφορά το μέγεθος, στην αγορά διατίθενται δύο μεγέθη. Ο μεσαίος κάδος με τετράγωνη βάση 80 cm. και 1 μ. ύψος, χωρητικότητας 340 λίτρων και ο μεγάλος χωρητικότητας 640 λίτρων, με διπλάσιο δηλαδή όγκο αλλά όχι μέγεθος.

Υπάρχει κίνδυνος για την υγεία;

Oχι. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά την κομποστοποίηση φθάνουν τους 650 με 700 C όπου δεν επιβιώνει το σύνολο των παθογόνων οργανισμών που ενδέχεται να εισέλθει στο υπό κομποστοποίηση μείγμα. Κατά δεύτερον, ο κάτοχος του κάδου είναι αυτός που καθορίζει και τι θα ρίξει μέσα, με αποτέλεσμα να καθορίζει την καθαρότητα του «λιπάσματος».

ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΜΠΟΣΤ

• Αερόβια: μικροοργανισμοί που αναπτύσσονται ή παρατηρούνται μόνο στην παρουσία οξυγόνου

• Αναερόβια: μικροοργανισμοί που αναπτύσσονται ή παρατηρούνται μόνο χωρίς οξυγόνο

• Κομποστοποίηση: η τέχνη του συνδυασμού οργανικών αποβλήτων υλικών κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες και η μετατροπή του σωρού σε θρεπτικό χούμο.

• Αναλογία άνθρακα/αζώτου (C/N): η σχετική αναλογία των υλικών με μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα και των υλικών με μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανικό άζωτο. Γενικά η ιδανική σχέση C/N για την ανάπτυξη των αποσυνθετικών οργανισμών στο ανώριμο κομπόστ είναι 25:1-30:1, ενώ στο τελικό προϊόν περίπου 10:1.

• Κρύος ή αργός ή παθητικός σωρός: ένας σωρός κομπόστ που δέχεται ελάχιστη ή καθόλου αναστροφή, επιτρέποντας ίσως και λίγη αναερόβια δραστηριότητα. Η κομποστοποίηση γίνεται σε μικρότερες θερμοκρασίες και για μεγαλύτερη περίοδο.

• Θερμός ή γρήγορος ή ενεργός σωρός: ένας σωρός που αναστρέφεται για συχνό αερισμό, επιτρέποντας υψηλές θερμοκρασίες και ωριμάζοντας σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα.

• Επιφανειακή κομποστοποίηση: μέθοδος με διασπορά των πρωτογενών υλικών στην επιφάνεια του εδάφους και την επιτόπου ενσωμάτωσή τους στο έδαφος (και όχι με τη συσσώρευσή τους και στη συνέχεια άπλωμα του τελικού κομπόστ).

Το μικρό κομπόστ

Δεν θέλουμε πολύ χώρο. Μια μικρή αυλή και ένα συρμάτινο πλέγμα με διάμετρο 1 μέτρο είναι αρκετά. Ακόμα και μέσα σε διαμερίσματα, μερικοί κάνουν κομπόστ με τη βοήθεια… των σκουληκιών. Ένα κουτί με σκουλήκια, με τρύπες αερισμού, αποστράγγιση και έναν υγιή πληθυσμό γεωσκωλήκων, μπορεί να μετατρέψει τα οργανικά απόβλητα του νοικοκυριού σε χούμο, με πολύ μικρή προσπάθεια και λίγη ή καθόλου μυρωδιά. Ένα κουτί διαστάσεων 0,5Χ0,5 μ. και 0,3 βάθους αρκεί για το χώνεμα των περισσευμάτων μιας οικογένειας. Είναι επίσης κατάλληλος ένας πλαστικός κουβάς σκουπιδιών, αλλά τροποποιημένος για αποστράγγιση και αερισμό. Η όλη υπόθεση του πώς τα σκουλήκια δουλεύουν έχει να μας διδάξει πολλά.

Ας βγούμε όμως έξω… Μπορούμε να αφαιρέσουμε τον πάτο ενός κάδου και να τον στηρίξουμε στη γωνιά του κήπου, προστατευμένο από τον ήλιο. Με μερικούς τέτοιους κάδους, η παραγωγή θα είναι συνεχής όλο το χρόνο. Για την κάθε παρτίδα, θα περιμένουμε ένα εξάμηνο μέχρι ένα χρόνο, ανάλογα με το (μικρο)κλίμα. Ο θρυμματισμός των υλικών θα μειώσει αυτό το διάστημα και θα δώσει καλύτερο προϊόν, όπως και το περιστασιακό ανακάτωμα και το βρέξιμο ή η μετάγγιση του περιεχομένου. Ανοίγουμε τρύπες στις πλευρές για τον αερισμό και την είσοδο των σκουληκιών.

Στο εμπόριο ίσως δείτε και ειδικούς κάδους για κομπόστ (tumblers, ανατροπείς), βαρέλια που μπορούν και γυρίζουν με μοχλό. Μπορούν να δώσουν κομπόστ δε δυο εβδομάδες. Όμως έχουν μικρή χωρητικότητα και θέλουν παρακολούθηση και εμπειρία. Μερικοί μαζεύουν τα περισσεύματα της κουζίνας στο μεταξύ σε πλαστικούς κουβάδες, που κλείνουν καλά μαζί με πριονίδι για να αποφεύγουν τις μυρωδιές.

Κομπόστ στη γειτονιά

Η αύξηση του όγκου στερεοαποβλήτων, το αυξανόμενο κόστος αποκομιδής και η απαίτηση για φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους χειρισμού των απορριμάτων, οδηγούν τους δήμους σε πολλές χώρες προς την κομποστοποίηση. Υπάρχουν από μικρές εγκαταστάσεις για την αξιοποίηση των κλαδιών από τους κήπους, μέχρι μεγάλες μονάδες που χειρίζονται κάθε μέρα εκατοντάδες τόνους απορριμάτων. Υπάρχουν εγκαταστάσεις με μεγάλους σωρούς που αερίζονται ή γυρίζονται κάθε λίγες μέρες με αυτόματους μηχανισμούς ή συστήματα που εξασφαλίζουν μια συνεχή παραγωγική ροή.

Μερικοί δήμοι διαθέτουν το προϊόν στους δημότες με ή χωρίς επιβάρυνση. Η χρήση και καταλληλότητα του προϊόντος εξαρτάται από τη φύση των υλικών, τη μέθοδο παραγωγής και το στάδιο ωρίμανσης.

ΠΩΣ ΝΑ ΤΟ ΚΑΝΩ ?

Υγρασία

Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί ζουν με νερό, αλλά η πολλή υγρασία δυσκολεύει τον αερισμό, «πνίγει» το σωρό και αποπλένει τα θρεπτικά. Το καλό κομπόστ είναι υγρό όσο ένα υγρό σφουγγάρι. Ελέγχουμε την υγρασία στο σωρό με τους εξής τρόπους:

• Φτιάχνουμε το σωρό σε μέρος που αποστραγγίζεται καλά. Αν χρειάζεται, αρχίζουμε το στρώμα της βάσης με άμμο ή χαλίκι.

• Καθώς προσθέτουμε κάθε στρώμα, το βρέχουμε με ένα ποτιστήρι.

• Ελέγχουμε την υγρασία κάθε 5-10 μέρες και προσθέτουμε νερό όταν γυρνάμε το σωρό.

• Μαζί με ένα στρώμα υγρών υλικών (π.χ. φλούδες φρούτων) βάζουμε και υλικά απορροφητικά (π.χ. πριονίδι ή θρυμματισμένα ξερά φύλλα).

• Για να διώξουμε την υπερβολική υγρασία, γυρίζουμε το σωρό.

• Προστατεύουμε το σωρό από τις καιρικές συνθήκες. Κάνουμε το σωρό σε ένα καλυμμένο δοχείο, τον καλύπτουμε με άχυρο ή με ένα μουσαμά στην κορυφή.

• Δίνουμε στο σωρό κατάλληλο σχήμα. Σε υγρό κλίμα, στρογγυλεύουμε την κορυφή, σε ξερό την κάνουμε κοίλη.

Αερισμός

Η πλήρης αποσύνθεση απαιτεί την καλή οξυγόνωση ολόκληρου του σωρού. Η πιο καλή πρακτική είναι το συχνό γύρισμα, αλλά μερικές άλλες τεχνικές μπορούν να χρησιμοποιούνται επιπρόσθετα ή και αντί για το γύρισμα:

• Φτιάχνουμε το πρώτο στρώμα από ένα αδρό υλικό (π.χ. θρύμματα ξύλου) για να εξασφαλίσουμε τον αερισμό από κάτω.

• Θρυμματίζουμε πρώτα τα φύλλα, το σανό, τα υπολείμματα του κήπου. Υλικά όπως το χαρτί και το γρασίδι χρησιμοποιούνται σε μικρές ποσότητες, επειδή τείνουν να σχηματίζουν αδιαπέραστο στρώμα όταν βραχούν.

• Βάζουμε ξύλα στο σωρό όταν τον χτίζουμε, που θα βγάλουμε αργότερα. Έτσι δημιουργούμε διόδους για τον αέρα. Κάνουμε τρύπες επίσης με μια τσουγκράνα ή λοστό.

• Μια εξαίρετη μέθοδος για καλό αερισμό ενός παθητικού σωρού είναι να θάβουμε λίγους πλαστικούς υδραυλικούς σωλήνες που πρώτα τους έχουμε ανοίξει τρύπες. Τα κοτσάνια του ηλίανθου και το άχυρο κάνουν την ίδια δουλειά, ενώ του σταριού όχι γιατί δεν γίνονται κοίλα καθώς σαπίζουν.

• Περιορίζουμε το ύψος και το πλάτος του σωρού στα 2 μέτρα το πολύ για να αποφύγουμε τη συμπίεση. Στο μήκος, δεν υπάρχει περιορισμός.

Θερμοκρασία και κρίσιμη μάζα

Ενώ ένας πολύ μεγάλος σωρός έχει προβλήματα αερισμού, αν είναι μικρότερος από 1 μέτρο σε διάσταση δεν θα «ανάψει». Με δεδομένη αναλογία C/N, υγρασία και αερισμό, το κομπόστ θα ζεσταθεί ακόμα και στα κρύα του χειμώνα. Ένας σωρός μπορεί να φτάσει τους 160Φ αλλά θα δώσει καλά αποτελέσματα αν γίνει στους 120Φ. Στα κρύα κλίματα κάποτε μονώνουν το σωρό με αχυρόμπαλες ή φύλλα και έτσι η κομποστοποίηση συνεχίζεται όλο το χειμώνα.

Κατασκευές

Οι κατασκευές έχουν μεγάλη ποικιλία. Εξαρτάται από τα διαθέσιμα υλικά, τις ανάγκες μας, το κλίμα. Δεν είναι πάντως σημαντικό θέμα, το κομπόστ μπορεί να γίνει σε έναν απλό σωρό ή στοίβα αν ο όγκος είναι τουλάχιστο 3 κυβικά μέτρα. Οι κατασκευές για το κομπόστ είναι από ξύλο, πλαστικό, τσιμέντο, τούβλα, ή άλλο. Μόνιμοι ή μεταφερόμενοι, οι κάδοι μπορούν να προστατέψουν το κομπόστ από τον ήλιο και τα ζώα και να κρατήσουν τη θερμότητα για την κομποστοποίηση. Μερικοί κατασκευάζουν πετυχημένες κινητές κατασκευές από ξύλο και συρματόπλεγμα.

ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΥΛΙΚΑ

• ανόργανα υλικά (πέτρες, μεταλλικά αντικείμενα, πλαστικά, γυαλί)

• τυπωμένο χαρτί (εν μέρει)

• υπολείμματα φαγητών που περιέχουν κρέας, λίπη, κόκκαλα, λάδια

• υλικά καθαρισμού, απορρυπαντικά κλπ.

• τα υπολείμματα της καλλιέργειας της ντομάτας (στις ρίζες υπάρχουν συχνά νηματώδεις) και τα φυτικά υπολείμματα που έχουν προσβληθεί από μύκητες (π.χ. περονόσπορο, ωίδιο κλπ.) γιατί μεταφέρουν τα σπόρια των ασθενειών

• οι φλούδες των εσπεριδοειδών σε μεγάλες ποσότητες (αυξάνουν την οξύτητα και εμποδίζουν μερικούς οργανισμούς της χώνεψης όπως τους γεωσκώληκες)

• πευκοβελόνες και υλικά από πευκοειδή σε μεγάλες ποσότητες.

Ποιός μπορεί να παρασκευάσει κομπόστ;

Κομπόστ μπορεί να παρασκευάσει ο καθένας. Αυτοί που έχουν λίγα τετραγωνικά μέτρα ανθόκηπου ή λαχανόκηπου μπορούν να συγκεντρώνουν τα υλικά σε σωρούς ή μικρά αυτοσχέδια «σιλό» π.χ. από ξύλο ή μεταλλικό πλέγμα, ενώ μια μεγαλύτερη μονάδα παρασκευής κομπόστ μπορεί να λειτουργεί συστηματικά, με την επεξεργασία και χωροθέτηση των υλικών σε μεγαλύτερους σωρούς (όχι μεγαλύτερους των δύο μέτρων ύψους).

Υλικά κατάλληλα για κομποστοποίηση:

• Οργανικά υπολείμματα κουζίνας από τα νοικοκυριά: φλούδες, φύλλα, κοτσάνια, χαλασμένοι καρποί, υπολείμματα από σαλάτες, τσόφλια αυγών, κόκκαλα και ψάρια κατά προτίμηση τεμαχισμένα και κοπανισμένα. Τα κατακάθια του καφέ και των αφεψημάτων, εκχυλισμάτων κλπ. από αρωματικά και θεραπευτικά βότανα, μαζί με το ζουμί που τυχόν περισσεύει. Χώμα από γλάστρες (όταν ανανεώνεται). Μαραμένα λουλούδια. Στάχτη από ξύλα.

• Φυτικά υπολείμματα από λαϊκές αγορές, λαχαναγορές, συνεταιρισμούς, υπολείμματα λαχανικών (φύλλα και στελέχη).

• Φυτική ύλη από πάρκα, κήπους, θαμνέματα, κλαδιά δέντρων και θάμνων (οργανωμένες υπηρεσίες κήπων και δενδροστοιχιών ΟΤΑ), υπολείμματα καλλιεργειών (κλαδέματα), κομμένη χλόη (γκαζόν), αγριόχορτα πριν σχηματίσουν σπόρους, φύλλα από δέντρα.

• Ροκανίδια και πριονίδια και φλοιός από κατεργασία ξυλείας σε πριστήρια (όχι εμποτισμένης ξυλείας εμπορίου).

• Οργανικά υλικά από στάβλους (κοπριά και άχυρο).

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΟΜΠΟΣΤ

Η «κομποστοποίηση» είναι μια απλή διαδικασία αξιοποίησης της «πλεονάζουσας» βιομάζας (πρωτογενούς οργανικής ουσίας), με την μετατροπή της σε ενεργό οργανικό λίπασμα (κομπόστ). Οργανικά φυσικά υλικά συγκεντρώνονται, τεμαχίζονται και αφήνονται να χωνέψουν (να αποσυντεθούν) με τη βοήθεια των μικροοργανισμών που υπάρχουν παντού στη φύση. Ο τεμαχισμός των υλικών είναι απαραίτητος γιατί α) μειώνεται ο όγκος του υλικού, β) γίνεται δυνατή η ανάμιξη και ο χειρισμός των ετερογενών υλικών και γ) αυξάνεται η δραστική επιφάνεια ώστε η κομποστοποίηση να είναι πλήρης και να γίνεται στον ελάχιστο χρόνο (το πολύ 6 μήνες).

Το χωνεμένο ώριμο κομπόστ είναι φορέας γονιμότητας, ασύγκριτα καλύτερο ακόμα και από την τύρφη ως βελτιωτικό του εδάφους.

Τι πετυχαίνουμε με τη χρήση του κομπόστ;

• Αξιοποιούμε πολύτιμη οργανική ύλη για την μακροπρόθεσμη αύξηση της γονιμότητας των εδαφών.

• Επειδή αποφεύγεται η καύση των υπολειμμάτων, μειώνεται ο κίνδυνος των πυρκαγιών που στη χώρα μας ως γνωστόν είναι μεγάλος.

• Για τον ίδιο λόγο συντελούμε στον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

• Αποδεσμεύεται το κλάδεμα των δέντρων από την επικίνδυνη περίοδο για τις πυρκαγιές (απαγόρευση καύσης από Μάϊο μέχρι Οκτώβριο).

• Πετυχαίνουμε ανώτερη ποιότητα προϊόντων (θρεπτική αξία, γεύση, άρωμα, αντοχή).

• Εξοικονομούμε ενέργεια, χρήμα και εργασία (ενεργειακές εισροές), γιατί με τη σωστή εφαρμογή του κομπόστ διευκολύνονται ή περιορίζονται ορισμένες καλλιεργητικές επεμβάσεις όπως βοτανίσματα, σκαλίσματα, άρδευση.

• Εξοικονομούμε πολύτιμο νερό.

• Συντελούμε στην προστασία των υπόγειων νερών, των υδάτινων αποδεκτών και της θάλασσας από τον ευτροφισμό.

• Συντελούμε στην εξυγίανση της φύσης μέσα από την προστασία των εδαφών (αναδημιουργία χούμου/φυσικής οργανικής ουσίας) και τις λιγότερες αρρώστιες στις καλλιέργειες.

• Συντελούμε στον περιορισμό του προβλήματος της διάθεσης των οργανικών απορριμάτων από τις μονάδες ζωικής παραγωγής, επειδή η κομποστοποίηση συνιστά τον βέλτιστο τρόπο αξιοποίησής τους (περιορίζεται η διαφυγή των θρεπτικών σε έδαφος και ατμόσφαιρα).
  

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

Η ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

Μέσα στο σωρό του κομπόστ, δισεκατομμύρια ο
ργανισμών τρέφονται, αναπτύσσονται, αναπαράγονται και πεθαίνουν, μετατρέποντας τα οργανικά απόβλητα του νοικοκυριού, του κήπου και της γειτονιάς σε εξαίρετο οργανικό λίπασμα. Πραγματικά, αυτή η λειτουργία της αποσύνθεσης συμβαίνει αδιάκοπα μέσα στη φύση. Όταν φτιάχνουμε έναν σωρό κομπόστ, παρεμβαίνουμε ώστε να επιταχύνουμε τη διαδικασία και να δημιουργήσουμε ένα πολύτιμο βελτιωτικό του εδάφους.

Ένα σύστημα κομπόστ μπορεί να ποικίλει σε μέγεθος από ένα σπιτικό δοχείο όπου ανακυκλώνουμε τα περισσεύματα της κουζίνας, μέχρι μια μεγάλη μονάδα όπου εκατοντάδες τόνοι απορριμάτων ενός δήμου καθημερινά μπορούν να αξιοποιούνται. Η επιλογή της δικής μας μεθόδου εξαρτάται από το είδος των υλικών που έχουμε, πόσο χρόνο και προσπάθεια έχουμε τη διάθεση να επενδύσουμε (από πολύ έως ελάχιστο) και πόσο χώρο έχουμε στη διάθεσή μας.

Η παρασκευή κομπόστ θα ωφελήσει το κτήμα ή τον κήπο μας, την υγεία μας, το περιβάλλον και την τσέπη μας. Το κτήμα και τον κήπο, επειδή παράγεται ένας εξαιρετικός παράγοντας εδαφικής γονιμότητας. Την υγεία μας, επειδή η χρήση του φυσικού χούμου οδηγεί στην παραγωγή προϊόντων άριστης ποιότητας. Το περιβάλλον, επειδή συντελούμε στην εξυγίανση της φύσης και στη δέσμευση των ισχυρών οργανικών αποβλήτων από την πρωτογενή παραγωγή (κοπριά, αέρια, ευτροφισμός κλπ.). Την τσέπη μας, επειδή δεν καταφεύγουμε στα σκευάσματα του εμπορίου.

Με το κομπόστ, δημιουργούμε μια πηγή θρεπτικών πρώτης ποιότητας. Το κομπόστ βελτιώνει τη δομή του εδάφους και την υδατοδιακρατικότητα και προστατεύει τα φυτά από ασθένειες. Σε πολλές χώρες, αντί για το κάψιμο των κλαδιών, το κομπόστ τραβά το ενδιαφέρον ακόμα και όσων δεν είναι αγρότες και θέλουν να μειώσουν τον όγκο για μερικές κατηγορίες απορριμάτων. Κατά μέσο όρο, το μισό του όγκου των αποβλήτων ενός νοικοκυριού μπορεί να κομποστοποιηθεί. Στο κτήμα, η κομποστοποίηση είναι μια πρακτική και φτηνή μέθοδος να μην αφήσουμε να πάνε χαμένα τα θρεπτικά που έχουν δεσμευτεί στην κοπριά. Ο αγρότης μπορεί επίσης να αξιοποιήσει ελεύθερες πηγές γονιμότητας, όπως τα απόβλητα από τις αυλές και τις κουζίνες της γειτονιάς.